თავფურცელი

როზუვასტატინის მოქმედება და მკურნალობის ეფექტურობა სტაბილური სტენოკარდიის დროს

ქ. კაპანაძე - თერაპიის ეროვნული ცენტრი

საკვანძო სიტყვები: როზუვასტატინი, ათეროსკლეროზი, ლიპოპროტეინი, ქოლესტერინი

ათეროსკლეროზი და აქედან გამომდინარე გულის იშემიური დაავადება (გიდ) კვლავ რჩება მსოფლიოს უდიდეს პრობლემად და გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებებით გამოწვეული ავადობისა და სიკვდილიანობის უმთავრეს მიზეზად. ვინაიდან ჰიპერლიპიდემია არის ძირითადი მიზეზი ათეროსკლეროზის აღმოცენებისა და პროგრესირებისა, ამიტომ ლიპიდმაკორეგირებელ თერაპიას ენიჭება უდიდესი მნიშვნელობა გიდ-ის პირველადი და მეორადი პროფილაქტიკისათვის [1]. დამტკიცებულია, რომ ქოლესტერინის კონცენტრაციის 10%-ით შემცირება სისხლში, 15%-ით ამცირებს გიდ-ის მიერ გამოწვეულ სიკვდილიანობას, ხოლო საერთო სიკვდლიანობას – 11%-ით [2]. გარდა ამისა, სტატინები ხელს უწყობენ ათეროსკლეროზის ისეთი გართულებების თავიდან აცილებას, როგორიცაა მიოკარდიუმის ინფარქტი და ინსულტი.

დღესდღეობით სტატინები არის ყველაზე ეფექტური პრეპარატები ათეროგენული ლიპოპროტეინების დონის შესამცირებლად. ამასთან ერთად ისინი იწვევენ 3-ჰიდროქსი-3-მეთილგლუტარილ კოენზიმ-A რედუქტაზას ინჰიბირებას, ამცირებენ დსლქ-ის წარმოქმნას ღვიძლში, რასაც მივყავართ აპო-B-ს შემცველი ლიპოპროტეინების მთელი სპექტრის დაქვეითებამდე სისხლში. ეს ყველაფერი კი ამცირებს სისხლძარღვების ათეროსკეროზული დაზიანების პროგრესირებას [3].

დღესდღეობით კარდიოლოგებს უკვე აღარ ეპარებათ ეჭვი სტატინებით მკურნალობის მიზანშეწონილობაში. ამას მოწმობს ის რომ, თანამედროვე მედიცინაში სტატინები გვევლინებიან ფარმაკოლოგიური ბაზრის ლიდერად განვითარებულ ქვეყნებში – ამ პრეპატრატით ეფექტურად მკურნალობენ გიდ-ის მქონე ავადმყოფთა 80-95%. 

მსოფლიოს წამყვან კლინიკებში აღწერილია სტატინების უშუალოდ არალიპიდმაკორეგირებელი სხვადასხვა ეფექტი, რომელთაც შეიძლება ჰქონდეთ დამოუკიდებელი მნიშვნელობა. სტატინები აზოტის ჟანგის სინთაზის აქტივობაზე მოქმედების ხარჯზე აძლიერებენ ვაზოდილატაციას [16,17]. სტატინების მიღებას მივყავართ ენდოთელინ-1-ის ექსპრესიის შემცირებამდე სისხლძარღვთა ენდოთელიოციტებზე [8]. გვაქვს აგრეთვე მონაცემები სტატინების შესაძლებლობის შესახებ დათრგუნოს თრომბოციტების აგრეგაცია [9,10] და მონოციტების ადჰეზია ენდოთელის ზედაპირზე [11,12], აგრეთვე მათი ანტიოქსიდანტური [13] და ანტიანთებითი მოქმედების შესახებ, რაც განსაკუთრებით გამოხატულია C-რეაქტიულ ცილაზე გავლენით [14,15]. აგრეთვე აღსანიშნავია  ანტიიშემიური მოქმედება მათი ხანგრძლივად მიღების პროცესში [5,6].

ამჟამად ჰიპერქოლესტეროლემიის სამკურნალოდ გამოიყენება შემდეგი სტატინები: სიმვასტატინი, პრავასტატინი, ლოვასტატინი, ფლუვასტატინი, ათორვასტატინი. ახლახანს ამ ჩამონათვალს დაემატა როზუვასტატინი. მისი ქიმიური ფორმულაა:  (C22H27FN3O6S)2Ca.

ჩვენი კვლევის მიზანს წარმოადგენდა ლიპიდმაკორეგირებელი პრეპარატის როზუვასტატინის (კრესტორის) დაბალი დოზის (10მგ) ჰიპოლიპიდემიური ეფექტის შესწავლა სტაბილური სტენოკარდიის მქონე ავადმყოფებში ხანმოკლე (2 კვირიანი) და 3 თვიანი უწყვეტი მკურნალობის ფონზე.

მასალა და მეთოდები: მკურნალობისთვის მოგვმართა 67-მა პაციენტმა, რომლებიც 2004-2005 წლებში იმყოფებოდნენ თერაპიის ეროვნულ ცენტრში ამბულატორიული და სტაციონარული მეთვალყურეობის ქვეშ (მათ შორის 55 მამაკაცი და 12 ქალი, რომელთა ასაკი მერყეობდა 39-დან 67 წლამდე) და აღენიშნებოდათ სტაბილური სტენოკარდიის კლინიკური სურათი. აღნიშნულ კვლევას თავიანთი სურვილით გამოეთიშა 6 ავადმყოფი. 5 ავადმყოფს კვლევის პროცესში დაუდგინდა თირკმლის Qქრონიკული უკმარისობა, 2 პაციენტს _ ჰეპატოზი, რომელთაც ანამნეზურად აღენიშნებოდათ ალკოჰოლის ჭარბი მიღება ბოლო 4-5 წლის მანძილზე. კვლევაში არ იქნა შეყვანილი 6 ავადმყოფი, რომელთაც დაახლოებით ერთი თვის განმავლობაში მიღებული ჰქონდათ ანტიათეროგენული პრეპარატები. უარი ეთქვა აგრეთვე 2 პაციენტს, რომელთაც აღენიშნებოდათ წინააღმდეგჩვენებები სტატინების დანიშვნისა. გამოკვლევაში ჩართული იქნა 46 პაციენტი სტაბილური სტენოკარდიით. გამოკვლეულთა შორის იყო 37 მამაკაცი და 9 ქალი. ავადმყოფთა საშუალო ასაკმა შეადგინა 58±5,2 წელი. ანტიათეროგენული დიეტის დაცვის შემდეგ, განმეორებით ვსზღვრავდით ლიპიდური სპექტრის მაჩვენებლებს, რის შემდეგაც თითოეული ავადმყოფი ღებულობდა 10 მგ როზუვასტატინს დღეღამეში ერთხელ დღის მეორე ნახევარში, ბაზისური თერაპია ყველა ავადმყოფისათვის იყო ერთნაირი. გამოკვლევაში ჩართვის კრიტერიუმს შეადგენდა: TC ≥230 mg/dl,  დსლქ ≥ 155,5 mg/dl და ტგ ≤ 370 mg/dl. კვლევაში ჩართული პაციენტებიდან არცერთი პაციენტი არ გამოთიშულა კვლევიდან პრეპარატის აუტანლობის გამო. როგორც ჩვენმა წინა გამოკვლევებმა აჩვენა, როზუვასტატინის 10მგ-იანი დოზის მიღება საკმაოდ უსაფრთხოა და იგი გამოხატულ გვერდით მოვლენებს არ იძლევა [18]. აღნიშნულმა კვლევამ, რომელიც ჩატარდა ერთნაირი ბაზისური თერაპიის ფონზე, დაადასტურა ჩვენს მიერ ადრე მიღებული შედეგები, 3 თვის მკურნალობის პროცესში პაციენტების მხრიდან არ გვქონია რაიმე განსაკუთრებული ჩივილები და ჩვენ არ დაგვჭირვებია არცერთი ჰეპატოპროტექტორის ან სხვა მედიკამენტის გამოყენება გვერდითი მოვლენების მოსახსნელად.

სისხლის აღება ლაბორატორიული ანალიზისათვის ხდებოდა 12 საათიანი შიმშილის შემდეგ დიეტოთერაპიამდე, დიეტოთერაპიიდან ერთი თვის შემდეგ, მკურნალობიდან 2 კვირისა და 3 თვის შემდეგ. საერთო ქოლესტერინი (სქ) და ტრიგლიცერიდები (ტგ) ისაზღვრებოდა ფერმენტული მეთოდით, დსლქ-ის გამოთვლისათვის გამოიყენებოდა ფრიდვალდის ფორმულა: დსლქ = სქ _ (ტგ/5 + მსლქ). მსლქ განისაზღვრებოდა ლიპოპროტეინების ფრაქციების პრეციპიტაციის გზით, ათეროგენობის ინდექსი გამოითვლებოდა კლიმოვის ფორმულით: აი = (სქ _ მსლქ)/მსლქ.

მასალა დამუშავდა სტატისტიკურად. გამოთვლილი იქნა მაჩვენებლების საშუალო მნიშვნელობები, საშუალოდან გადახრები და პროცენტული ცვლილებები. მაჩვენებლებს შორის სხვაობის სარწმუნოება განისაზღვრა X მეთოდით. სხვაობები ჩაითვალა სტატისტიკურად სარწმუნოდ, როცა p<0.05.

გამოკვლევის შედეგები: კვლევიდან მიღებული შედეგების დამუშავებისას აღმოჩნდა, რომ 34 პაციენტს აღენიშნებოდა დისლიპოპროტეინემიის IIბ ტიპი, ხოლო IV ტიპი_12-ს [19]. პაციენტები დაყოფილ იქნა ორ ჯგუფად: I ჯგუფში შეყვანილ იქნა პაციენტები დისლიპოპროტეინემიის IIბ ტიპით, ხოლო II ჯგუფში პაციენტები დისლიპოპროტეინემიის IV ტიპით. ორკვირიანი მკურნალობის შემდეგ I ჯგუფში სტატისტიკურად სარწმუნოდ შემცირდა სქ-ის, დსლქ-ის და ტგ-ის რაოდენობა დიეტოთერაპიის შემდეგ მიღებულ საწყის მონაცემებთან შედარებით; მიღებული შედეგები მოყვანილია ცხრილში #1 და დიაგრამაზე #1. მაჩვენებლები წარმოდგენილია საშუალო არითმეტიკული ± სტანდარტული გადახრის სახით.

ცხრილი #1

 ორი კვირის მკურნალობის შემდეგ  I ჯგუფი შემთხვევითი შერჩევით დაიყო ორ ქვეჯგუფად: Iა (23 პაციენტი) და Iბ (11 პაციენტი), რომელთა საშუალო მონაცემები (ცხრილი #2) სტატისტიკურად სარწმუნოდ არ განსხვავდება I ჯგუფის საშუალო მონაცემებისაგან.

ცხრილი #2

  ორკვირიანი მკურნალობის შემდეგ II ჯგუფში სტატისტიკურად სარწმუნოდ შემცირდა სქ-ის, დსლქ-ის და ტგ-ის რაოდენობა დიეტოთერაპიის შემდეგ მიღებულ საწყის მონაცემებთან შედარებით; მიღებული შედეგები მოყვანილია ცხრილში #1 და დიაგრამაზე #2. ორი კვირის მკურნალობის შემდეგ  II ჯგუფი ასევე შემთხვევითი შერჩევით დაიყო 2 ქვეჯგუფად: IIა (7 პაციენტი) და IIბ (5 პაციენტი), რომელთა საშუალო მონაცემები (ცხრილი #3) სტატისტიკურად სარწმუნოდ არ განსხვავდება II ჯგუფის საშუალო მონაცემებისაგან.

cxrili #3

Iა და Iბ ქვეჯგუფების საშუალო ასაკი შეადგენდა 56±3.5. IIა და IIბ ქვეჯგუფის საშუალო ასაკი შესაბამისად შეადგენდა 60±2.1. შეიძლება დავასკვნათ, რომ Iა და Iბ, IIა და IIბ ქვეჯგუფების ასაკობრივი და ლაბორატორიული მონაცემები თითქმის იდენტურია და საგრძნობლად არ განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან.

Iა და IIა ქვეჯგუფის პაციენტები უწყვეტად აგრძელებენ 10მგ როზუვასტატინის ერთჯერად მიღებას 3 თვის განმავლობაში, ხოლო Iბ და IIბ ქვეჯგუფის პაციენტები 10 კვირის განმავლობაში იღებენ დღეგამოშვებით დღეში ერთხელ 10მგ როზუვასტატინს.

3 თვის შედეგებმა აჩვენა, რომ Iა და IIა ქვეჯგუფებში ძირითადად სტატისტიკურად სარწმუნოდ ხდება სქ-ს და დსლქ-ის მაჩვენებლების შენარჩუნება სამიზნე დონემდე, თუმცა 2 კვირის მკურნალობის მონაცემებთან შედარებით უფრო მატულობს მათი დონე, განსაკუთრებით IIა ქვეჯგუფში. (დიაგრამა #3 და #5).

 Iბ ქვეჯგუფში 3 თვის შედეგებმა აჩვენა, რომ ძირითადად შენარჩუნებულია სქ-ის კლების ტენდენცია საწყის მდგომარეობასთან შედარებით და იგი სტატისტიკურად სარწმუნოა (დიაგრამა #4). ორკვირიანი შედეგების საშუალო მაჩვენებლებთან შედარებით კი ეს მონაცემები მომატებულია, თუმცა სტატისტიკურად სარწმუნო ხასიათს არ ატარებს, მაგრამ სამიზნე დონესთან შედარებით, აღინიშნება მომატების ტენდენცია, ხოლო რაც შეეხება IIბ ქვეჯგუფს, 3 თვის მკურნალობის შედეგებმა აჩვენა, რომ სქ-ის რაოდენობა საწყის მონაცემებთან შედარებით თუმცა დაბალია, მაგრამ სამიზნე დონეს მკვეთრად აღემატება და კლების ტენდეცია სტატისტიკურად სარწმუნო არ არის. (დიაგრამა #6). რაც შეეხება ტგ-ს, 10 კვირიანი დღეგამოშვებით მკურნალობის შედეგებით, 2 კვირიანი მკურნალობის მონაცემებთან შედარებით, მკვეთრად მაღალია IIბ ქვეჯგუფში და საწყის მონაცემებთან შედარებით აღნიშნულ პაციენტთა ჯგუფში ამჟღავნებს სტატისტიკურად არასარწმუნო კლების ტენდენციებს.

მიღებული მონაცემები ცხადყოფს, რომ კლინიკური სტატუსის გაუმჯობესების ფონზე, როზუვასტატინით ორკვირიანი მკურნალობა (10მგ ერთხელ დღეში) უმრავლეს შემთხვევებში  იძლევა სასურველ შედეგებს ათეროგენული ლიპოპროტეინების დონის დაქვეითებით, როგორც დისლიპოპროტეინემიის IIბ ტიპის, ისე IV ტიპის მქონე პაციენტებში და კლების ეს ტენდენცია ნარჩუნდება 3 თვის მკურნალობის ფონზეც, თუმცა 2 კვირის შედეგებთან შედარებით, IV ტიპის პაციენტებში, ეს სხვაობა უფრო თვალსაჩინოდ არის წარმოდგენილი.

Iბ და IIბ ქვეჯგუფებში 10 კვირიანი დღეგამოშვებით 10მგ როზუვასტატინის მიღების შემდეგ ძირითადად შენარჩუნებულია სქ-ის და დსლქ-ის კლების ტენდენცია საწყის მონაცემებთან შედარებით და სტატისტიკურად სარწმუნოა Iბ ჯგუფისათვის, ხოლო რაც შეეხება IIბ ქვეჯგუფს, სქ-ის, დსლქ-ის და ტგ-ის, აგრეთვე Iბ ქვეჯგუფის ტგ-ის მონაცემებს, აღინიშნება კლების ტენდენცია საწყის მონაცემებთან შედარებით, მაგრამ სტატისტიკურად სარწმუნო ხასიათს არ ატარებს.

საბოლოოდ შეიძლება დავასკვნათ, რომ სტაბილური სტენოკარდიის მქონე პაციენტებში, როზუვასტატინის 10მგ დღიური დოზის მიღება უსაფრთხოა, იძლევა კარგ შედეგებს დისლიპოპროტეინემიის მონოთერაპიით ორკვირიანი ხანმოკლე მკურნალობის კურსით და უმრავლეს შემთხვევაში შეიძლება სამიზნე დონის მიღწევა, ხოლო ასევე უმრავლეს შემთხვევაში სასურველი შედეგების შენარჩუნება შეიძლება მიღწეულ იქნეს მისი დღეგამოშვებით მიღების ფონზეც.

დისლიპოპროტეინემიის მკურნალობა სტატინებით, ათეროსკლეროზის გართულებათა პროფილაქტიკისათვის, მსოფლიოს წამყვან კლინიკებში, კარდიოლოგიურ და ნევროლოგიურ ცენტრებში, აღიარებულია ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ მიდგომად.

ჩვენ ვთვლით, რომ დღესდღეობით მრავლად აღიარებული სტატინების პრეპარატების არსებობისას, საჭიროა მათი ინდივიდუალური შერჩევა, მათი ამტანობის, უსაფრთხოების და დოზადამოკიდებული ეფექტურობის გათვალისწინებით, რაც პრეპარატის უსაფრთხოების გარანტად შეიძლება ჩაითვალოს მისი ხანგრძლივად მიღების საჭიროების შემთხვევაში.

 ლიტერატურა:

 1.     ჩაფიძე გ., კაპანაძე ს., დოლიძე ნ., ჩუხრუკიძე ა., ჰიპერლიპიდემიის კო¬რექ¬ციის პირველი შედეგები ლიპრიმარის გამოყენებით მეორად კორონარულ პრე¬ვენციაში //კარდიოლოგია და შინაგანი მედიცინა XXI //, 2002, გვ.43-47.

1.       Gr. undy S.M., Cleeman, Merz C.N.B. Implications of Recent Clinical Trials for the National Cholesterol Education Program Adult Treatment, Panel III Guidelines. Circulation 2004; 110: 227-239.

2.         John Chapman. The role of non-HDL-C, LDL-C, and apo B as biomarkers in risk assess­ment.

3.            Olsson A. G. Rosuvastatin in dyslipidemia and coronary heart disease. Science Press 2004; 1-77.

4.    ყიფშიძე ნ., ჭუმბურიძე შ.., _ ატორვასტატინის კლინიკური ეფექტურობა პაციენტებში გულის იშემიური დაავადებით //”საქართველოს სამედიცინო მოამბე”, 2000,3-4, გვ.18-24.

5.         ყიფშიძე ნ., ჭუმბურიძე შ.., _ სტატინები – ჰიპოლიპიდემიური საშუალებების მძლავრი ჯგუფი ათეროსკლეროზის წინააღმდეგ //შინაგანი მე¬დიცინის მიღწევები და პრობლემები, შრომათა კრებული, 2001, II ტო¬მი, გვ. 13-23.

6.     В. В Кухарчук. Современные подходы к диагностике и лечению атеросклероза. "კარდიოლოგია და შინაგანი მედიცინა  XXI" 2004, გვ. 123-124.

6.            Hernandez-Perera O., Perez-Sala D., Navarro-Antolin J., et al. Effects of 3-hydroxy3-methylglutaryl-CoA reductase inhibitors, atorvastatin and simvastatin on the expression of endothelin-1 and endothelial nitric oxide synthase in vascular endothelial cells. J Clin Invest 1998; 101: 2711-2719.

7.            Lacoste L., Lam J.Y. T., Hung J., et al. Hyperlipidemia and coronary disease: correction of the increased thrombogenic potential with cholesterolreduction. Circulation 1995; 92: 3172-3177.

8.            Dujovne C.A. Harris W.S., Atman R., et.al. Effect of atorvastatin on hemorheologic-hemostatic parameters and serum fibrinogen levels in hyperlipidemic patients. Am J Cardiol 2000; 85: 350-353.

9.            Kawakami A., Tanaka A., Nakajima K., et al. Atorvastatin attenuates remnant lipoprotein induced monocyte adhesion to vascular endothelium under flow conditions. Circ Res 2002;  91: 263 271.

10.        Rezaie-Majd A., Maca T/. Bucek R.A., et al. Simvastatin reduces expression of cytokines interleukin-6 interleukin-8 and monocyte chemoattractant protein-1 in circulating monocytes from hypercholesterolemic patients. Arteriopscler Thromb Vase Biol 2002; 22; 1194-1199.

11.        Wassmann S., Laufs U., Muller K., et al. Cellular antioxidant effects of atorvastatin in vitro and in vivo. Arteriopscler Thromb Vase Biol 2002; 22; 300-305.

12.        Ridker P.M., Rifai N., Clearfield M., et al. Measurment of C-reactive protein for the targeting of statin therapy in the primary prevention of acute coronary events. N Engl J Med 2001; 344: 1959-1965.

13.        van Wissen S., Trip M.D., Smilde T.J., et al. Differential hs-CRP reduction in patients with familial hypercholesterolemia treated with aggressive or conventional satatin therapy. Atherosclerosis 2002; 165: 361-366

14.        Laufs  U., La Fata V., Plutzky J., et al. Upregulation of endothelial nitric oxide syn­thase by HMG CoA reductase inhibitors. Circulation 1998; 97: 1129-1135.

15.        Feron O., Dessy C., Desager J.P., et al. Hydroxy-methylglutaryl-coenzyme A re­ductase  inhibition promotes endothelial nitric oxide synthase activation through a decrease in caveolin abundance. Circulation 2001; 103:113-118.

16.        კაპანაძე ქ., _ როზუვასტატინის ლიპიდმაკორეგირებელი ეფექტი გულის იშემიური დაავადების მქონე პაციენტებში //კარდიოლოგია და შინაგანი მედიცინა XXI //2005, #12, გვ.43-46.

17.        Н. Кипшидзе и др. Кизучениу наследственной гиперлипопротеидеммии у ново­рож­денных и их родителей. "Актуальные проблемы терапии", Тбилиси, 1980 г.

თავფურცელი