თავფურცელი

მარცხენა პარკუჭის სისტოლო-დიასტოლური ფუნქცია და პარკუჭთა რეპოლარიზაციის დისპერსია მაღალი
კვალიფიკაციის სპორტსმენებში

 ზ. ფაღავა, თ. ქიშმარაია, მ. ლორია, გ. მამალაძე, შ. მექვაბიშვილი,
ი. მაისურაძე
ს/ს აკად.  მ. წინამძღვრიშვილი სახ. კარდიოლოგიის ინსტიტუტი,
შ.პ.ს. ,,კარდიოექსპრესდიაგნოსტიკა,,

 ფრემინგემის პოპულაციურმა კვლევამ აჩვენა, რომ მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია (მპჰ) არის სიკვდილიანობის, და კერძოდ უეცარი კარდიული სიკვდილის მძლავრი პრედიქტორი [1]. მიკროსკოპულ დონეზე მპჰ ხასიათდება, როგორც მიოციტების ჰიპერტროფიით, ასევე ინტერსტიციური კოლაგენის მარტიქსით [2], რაც საბოლოო ჟამში დაკავშირებულია პარკუჭთა რეფ­რაქ­ტე­რო­ბის დისპერსიის გაზრდასთან და აისახება ეკგ 12 განხრაში Qთ ინტერვალის ვარიაბელობით [10]. ამგვარ ცვლილებას ნახულობენ პაციენტებში კარდიო­ვას­კუ­ლური დაავადებებით, როგორიცაა არტერიული ჰიპერტონია, აორტული სტენოზი და სხვ. მაშინ, როდესაც სპორტსმენებში მპჰ ჩვეულებრივი მოვლენაა და განი­ხილება, როგორც ნორმალური ადაპტაციური რეაქცია სისტემატიურ მძიმე დატვირთვაზე [3,4]. მიუხედავად ასეთი შეფასებისა, სპორტსმენებში აღწე­რი­ლია უეცარი კარდიული სიკვდილის არა ერთი შემთხვევა [5]. აღნიშნული, როგორც სჩანს, მნიშვნელოვნად დაკავშირებულია სპორტსმენების ჟანმრ­თე­ლობის არაადექვატურ შეფასებასთან [6]. აქედან გამომდინარე ჩვენი კვლევის მიზანს შეადგენდა გულის კუნთის ფუნქციური მდგომარეობის  და ეკგ Qთ ინ­ტერ­ვალის დისპერსიის შეფასება პროფესიონალ სპორტსმენებში (ფეხბურ­თე­ლებ­ში) და ავადმყოფებში (ჰიპერტონული დაავადება) მარცხენა პარკუჭის ჰიპერ­ტრო­ფიით.

     საკვლევი მასალა და კვლევის მეთოდები: კვლევაში მონაწილეობა მიიღო 55 მამაკაცმა, რომლებიც განაწილდნენ 3 ჟგუფში. I ჟგუფში შევიდა 25±3 წლის 25 მაღალი კველიფიკაციის ფეხბურთელი, II-ში 20 ჰიპერტონული დაავადებით შეპყრობილი 40 წელზე ნაკლები ასაკის (33±4.2 წლის) პირი, ხოლო III ჟგუფში 30±3.8 წლის 10 პრაქტიკულად ჟანმრთელი ადამიანი. ყველას უტარდებოდა ეკგ,  ულტრაბგერითი და დოპლეროგრაფიული გამოკვლევა, აპარატით EშAOთE  BIOMEDIჩA  შIM 7000 ჩFM  ჩHALLEGE ფასდებოდა შემდეგი მაჩვენებლები: მარცხენა პარკუჭის საბოლოო დიასტოლური და საბოლოო სისტოლური დიამეტრი (სდდ და სსდ), მარცხენა პარკუჭის განდევნის ფრაქცია (გფ), პარკუჭთაშუა ძგიდის სისქე დიასტოლაში (პძდ) და სისტოლაში (პძს), უკანა კედლის სისქე სისტოლაში (უკსს) და დიასტოლაში (უკსდ), საბოლოო სის­ტო­ლური მოცულობა (სსმ), საბოლოო დიასტოლური მოცულობა (სდმ), მარცხენა პარკუჭის მასა (მპმ), მარცხენა პარკუჭის შედარებითი სისქე (მპშს), დამოკლების ფრაქცია (დფ), პიკური ადრეული დიასტოლური სისწრაფე (E), პიკური გვიანი დიასტოლური სისწრაფე (A), მათი შეფარდება (E/A), პიკური ადრეული დიას­ტო­ლური სისწრაფის შენელების დრო ( DთE), იზოვოლემიური რელაქსაციის დრო (IVღთ), პულმონალური ვენური სისხლის დინება ფასდებოდა სამი კომპონენტით: სისტოლური სისწრაფე (შ), დიასტოლური სისწრაფე (D), უკუდინების სისწრაფე წინაგულების შეკუმშვის შემდეგ (Aრ ). Qთ ინტერვალის და მისი დისპერსიის გან­საზღვრა: Qთ ინტერვალის  დისპერსიის ქვეშ იგულისხმება სხვაობა მაქსიმალურ და მინიმალურ გასაშუალოებული Qთ ინტერვალის ხანგრძლიობებს შორის მი­ლი­სეკუნდებში (მსკ) ეკგ 12 განხრაში.  გულის ცემის სიხშირესთან კორექცია ხდებოდა Bაზეტტ-ფორმულის მიხედვით [12].

მიღებული კვლევის შედეგები და მათი განხილვა: გამოკვლეული პირების დახასიათება ჟგუფების მიხედვით მოცემულია ცხრილი 1.

ცხრილი1

საკვლევი ჟგუფების კლინიკური დახასიათება

        *P  < 0.05

ჟგუფები განსხვავდებოდნენ ასაკით, არტერიული წნევის დონით და გულის ცემის სიხშირის მხრივ. გამოკვლეული პირების გულის სტრუქტურული ცვლი­ლე­ბე­ბი, გულის კუნთის სტრუქტურული დახასიათება და სისტოლო-დიასტოლური ფუნქციის პარამეტრები გამოკვლეულ პირთა ჟგუფების მიხედვით ნაჩვენებია ცხრილი 2.

(*)  P<0.05 I და II ჟგუფებთან შედარებით;

(*ა) P<0.05 III ჟგუფთან შედარებით;

(*ბ) P<0.05 II-III ჟგუფებთან შედარებით;

როგორც ცხრილი 2-დან ჩანს არ აღინიშნება სარწმუნო განსხვავება ჟგუფებს შორის პარცხენა პარკუჭის დიამეტრში. მარცხენა პარკუჭის ძგიდის სისქე სისტოლაში და დიასტოლაში მეტია I ჟგუფში, შედარებით II და III ჟგუფებთან. მარცხენა პარკუჭის საბოლოო დიასტოლური მოცულობა უფრო მაღალია I ჟგუფში, ხოლო საბოლოო სისტოლური მოცულობა ჟგუფებს შორის სარწმუნოდ არ განსხვავდებოდა. მიოკარდიუმის მასის ინდექსი და კედლის შეფარდებითი სისქის სიდიდე მომატებულია როგორც სპორტსმენებში, ასევე დაავადებულ პირებში ჟანმრთელებთან შედარებით, თუმცა I და II ჟგუფებს შორის ეს განსხვავება არასარწმუნო იყო.

ამავე დროს, აღინიშნა სხვაობა სისტოლური ფუნქციის პარამეტრებს შორის: დამოკლების ფრაქცია და სისტოლური მოცულობა სარწმუნოდ უფრო მაღალია I ჟგუფში, ვიდრე II და III ჟგუფებში. განდევნის ფრაქცია I ჟგუფში უფრო მაღალია ვიდრე III ჟგუფში. პიკური ადრეული დიასტოლური სისწრაფე (E) უფრო მაღალია I, ვიდრე II ჟგუფში, პიკური ადრეული დიასტოლური სისწრაფის შეფარდება, პიკური გვიანი დიასტოლური სისწრაფესთან (E/A) II ჟგუფში უფრო დაბალია დანარჩენ ჟგუფებთან შედარებით. იზოვოლემიური რელაქსაციის დრო (IVღთ) და პიკური ადრეული დიასტოლური სისწრაფის შენელების დრო (DთE) II ჟგუფში უფრო დიდია, ვიდრე დანარჩენ ჟგუფებში.

პულმონური ვენური დინების შესწავლამ დოპლერის მეთოდით აჩვენა სის­ტო­ლური სისწრაფის სარწმუნოდ დაბალი მაჩვენებელი II ჟგუფში, შედარებით I და III ჟგუფებთან. დიასტოლური სისწრაფე სამივე ჟგუფში იყო ერთნაირი. ხოლო პიკური გვიანი დიასტოლური სისწრაფის ტალღა უფრო მაღალი იყო I და II ჟგუფებში III-სთან შედარებით.

მოყვანილი მონაცემებიდან სჩანს, რომ სპორტსმენებს და დაავადებულ პირებს აღენიშნებათ მსგავსი სტრუქტურული ცვლილებები იმ განსხვავებით, რომ სპორტსმენებს ახასიათებთ უფრო გამოხატული მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია. განსხვავებაა ნახული სისტოლო-დიასტოლურ ფუნქციაშიც. დაა­ვა­დებით გამოწვეული ჰიპერტროფიის შემთხვევაში მიუხედავად იმისა, რომ მარ­ცხენა პარკუჭის მიოკარდის მასა სარწმუნოდ მეტია ვიდრე ჟანმრთელებში, არ აღინიშნება სისტოლური ფუნქციის შესაბამისი მატება სპორტსმენებისაგან განს­ხვა­ვებით. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი განსხვავებაა დიასტოლური ფუნქციის პარამეტრებში. აღნიშვნის ღირსია აგრეთვე, ის გარემოება, რომ დაავადებულ პირებში ადგილი უნდა ჰქონდეს წინაგულებში ვენური სისხლის დინების დარ­ღვევასაც [7].

ამგვარად რჩება შთაბეჭდილება, რომ სპორტსმენებში და პათოლოგიის შემ­თხვევაში მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია ვითარდება სხვადასხვა მექანიზ­მე­ბით. ეს შესაძლებელია პირობადებულია ჰიპერტროფიის მორფოლოგიურ სუბს­ტრატში არსებული განსხვავებით. როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, პათოლოგიის შემთხვევაში მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია გამოიხატება მიოციტების ჰიპერ­ტ­როფიით და კოლაგენის ინტერსტიციალური მატრიქსის მომატებით [8]. ამისაგან განსხვავებით ფიზიკური ტრენირებით განვითარებული ჰიპერტროფია არ ხასიათ­დება ინტერსტიციური მატრიქსის გაზრდით. ამიტომაც, როგორც სჩანს, სპორტული ჰიპერტროფია არ არის ასოცირებული დიასტოლურ დისფუნქციასთან [9,10]. ამ კონტექსტში, ინტერეს მოკლებული არ უნდა იყოს პარკუჭთა რეპო­ლა­რიზაციის დისპერსიის შესწავლაც საკვლევ ჟგუფებში.

Qთ ინტერვალის დისპერსია სპორტული და პათოლოგიური ჰიპერტროფიის შემ­თხვევებში მოყვანილია ცხრილი 3.

 Qთ ინტერვალის დისპერსია საკვლევ ჟგუფებში

 (*) P<0.05

ცხრილიდან სჩანს, რომ მაქსიმალური Qთ ინტერვალი სარწმუნოდ გა­ხან­გრძლივებულია II ჟგუფში, ამავე ჟგუფში გაზრდილია Qთ ინტერვალის დისპერსია. ე.ი. სპორტსმენებს, მიუხედავად იმისა, რომ აქვთ გამოხატული მარ­ცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია, არ აღენიშნებათ რეპოლარიზაციის დისპერ­სიის მნიშვნელოვანი გაზრდა, განსხვავებით ავადმყოფებისაგან პათოლოგიური მარ­ცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფიით. ვინაიდან Qთ დისპერსია წარმოადგენს ფა­ტა­ლური არითმიების  აღმოცენების მნიშვნელოვან პრედიქტორს [11] შესაძ­ლე­ბელია დავასკვნათ, რომ სპორტსმენებში მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია არ წარმოადგენს უეცარი კარდიული სიკვდილის რისკის ფაქტორს. თუმცა, ამ მხრივ მნიშვნელოვანი ინფორმაციის მიღება შესაძლებელი იქნება სტრესს ეკგ ანა­ლი­ზის შემთხვევაში, რაც ჩვენი კვლევის შემდეგ ეტაპს წარმოადგენს.

ლიტერატურა:

1.      kannel W.B. Left ventricular Hypertrophy as a Risk Factor in Art. Hypertension. Eur. Heart. J.1992,13, (Suppl), 82-88;

2.      Mazerli F.N. Grodzicki T. Hypertension, Left Ventricular Hypertrophy and Sudden Death. Eur. Heart J. 1992, 13 (Suppl D): 66-69;

3.      Maron B.J. Stuctural Factors of The Heart as Defined By Echocardiography. J. Am. Coll.  Cardiol. 1986, 7, 190-203;

4.      Puffer J. The Athlete Heart Syndrome. The Physician and Sportsmed. 2002,30,7, 202-208;

5.      Basilico F.c. Cardiovascular Disease in Athletes. The Am. J. of Sports Med. 1999, 27, 108-121;

6.      Zabalgoita M., Rahman N.U., Haley WE at al. Impact of Ethnicity on Left Ventricular Mass and Relative Wall Thickness in Essential Hypertension. Am. J. Cardiol. 1998, 81, 412-417;

7.      Palarzuoli A., Gennari L., Calabria P., Nami R., Martini G. Left Ventricular Hypertrophy Differences in Male Professional Runner and in Young Patients Suffering from Mild Hypertension. Blood Pressure. 2004, 13, 14-19;

8.      Weber R,T., Brilla CG., Janiki J.S., Myocardial Fibrosis., Functional Significance  and Regulatory Factors. Cardiovasc Res. 1993,27, 341-348;

9.      Lewrs J.F.,  Spirito P., Pelliccaia A., Maron B. Y.  Usefulness of Dopler Echo­cardiographic Assessment of systolic Filling in Distinguishing ,, Athletes Heart,, from Hypertrophic Cardiomiopathy. Br. Heart J., 1992, 68,296-300;

10. Colan S.D. Sanden S.P., Macpberson D., Borow K.M. Left Ventricular Diastolic Function in Elite Athletes With Physiologic Cardiac Hypertrophy J. Am. Coll. Cardiol 1985, 6, 545-547;

11. Higram P.D. Campbell R.W.F. QT dispersion. Br. Heart. J. 1994, 71, 508-510;

12. Davey P.P. QT interval measurements. Q to T-apex or Q to T-end? J.Int. Med. 1999,246, 145-149;  

თავფურცელი