journal

პრეპარატ ,,ჰალიქსოლის" რაციონალური გამოყენება სასუნთქი სისტემის
ზოგიერთი პათოლოგიის დროს ბავშვებში

ნ. თოფურიძე; მ. გიორგაძე; ნ. შალამბერიძე; კ. ჯაყელი;
გ. პატარიძე; ა. ბეჭვაია; ნ. ბადრიაშვილი
თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის პედიატრიული კლინიკა

შრომის მიზანი იყო პრეპარატ ჰალიქსოლის ეფექტურობის შეფასება ბრონქიტებისა და ბრონქოპნევმონიების დროს ბავშვებში.

შესწავლილი იყო თსსუ პედიატრიული კლინიკის თერაპიულ განყოფილებაში ჰოსპიტალიზებული 1-დან 5 წლამდე ასაკის ბრონქიტებით დაავადებული 63 ბავშვი და ბრონქოპნევმონიით დაავადებული 39 პაციენტი.

მკურნალობის ეფექტურობის შესაფასებლად დაავადებულები დაიყო ორ ჯგუფად:

I ჯგუფი, სადაც მკურნალობის კომპლექსში დანიშნული იყო ხველის მასტიმულირებელი საშუალებები მუკალტინი, კალუმის იოდიდი.

II ჯგუფი, სადაც კომპლექსურ მკურნალობაში ჩართული იყო ჰალიქსოლი. მკურნალობის კურსი შეადგენდა 10-14 დღეს.

გამოკვლევის შედეგად დადგინდა რომ სასუნთქი სისტემის პათოლოგიით მიმდინარე დაავადებების მკურნალობის კომპლექსში ჰალიქსოლის გამოყენების დროს მიღწეული იქნა საუკეთესეო კლინიკური ეფექტი. მუკალტინის და კალიუმის იოდიდის დანიშვნის დროს, ასევე იყო გამოხატული მუკოლიზური ეფექტი, მაგრამ მკურნალობის დაწყებიდან უფრო მოგვიანებით პერიოდში, ვიდრე ჰალიქსოლის შემთხვევაში. ასევე იმუნური მაჩვენებლების დადებითი დინამიკა უფრო მნიშვნელოვნად გამოხატული იყო ავადმყოფთა იმ ჯგუფში, სადაც მკურნალობის კომპლექსში ჩართული იყო ჰალიქსოლი.

სასუნთქი სისტემის პათოლოგიას ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი უჭირავს ბავშვთა ავადობის სტრუქტურაში. ავტორთა მონაცემებით უკანასკნელ წლებში აღინიშნება ამ ნოზოლოგიათა გახანგრძლივებული და ქრონიკული შემთხვევების მატება, რაც ხშირად ინვალიდობის მიზეზი ხდება.

ბაშვებში სასუნთქი სისტემის ანთებითი და ბრონქოობსტრუქციული დაავადებების პათოგენეზის მნიშვნელოვანი ფაქტორია მუკოცილიარული ტრანსპორტის დარღვევა, რაც დაკავშირებულია ბრონქიალური სეკრეტის რაოდენობისა და წებოვანების მომატებასთან. ბრონქიალური სეკრეტის შეგუბება იწვევს ფილტვის ვენტილაციურ-რესპირატორული ფუნქციის დარღვევას, ხოლო ინფიცირება ენდობრონქიალურ ან ფილტვ-ბრონქის ანთებას. გარდა ამისა სასუნთქი სისტემის მწვავე და ქრონიკული დაავადებების დროს, მაღალი წებვადობისა და ადგეზიის მქონე პროდუცირებულმა სეკრეტმა, ბრონქის სადინარებში დაგროვების შედეგად შეიძლება გამოიწვიოს ბრონქების ობსტრუქცია ^1,6.

თუ წვრილი ბრონქების პერისტალტიკური მოძრაობა და მსხვილი ბრონქებისა და ტრაქეის ეპითელის ხაოების ,,ციმციმი ვეღარ უზრუნველყოფს ბრონქიალური ხის ადექვატურ დრენაჟს, ვითარდება ხველა, რომლის ფიზიოლოგიური დანიშნულებაა სასუნთქი გზების განთავისუფლება გარედან მოხვედრილი ან ენდოგენურად წარმოქმნილი ნივთიერებებისაგან. ბრონქიალური დრენაჟის დარღვევის დროს ხველა მნიშვნელოვანი დამცავი რეაქციაა და მოითხოვს ამოსახველებელი საშუალებების დანიშვნას.

ამოსახველებელი საშუალებები, რომლებიც აუმჯობესებენ ნახველის ამოხველებას, შეიძლება დავყოთ რამდენიმე ჯგუფად ^2,4.

I-ჯგუფი  საშუალებები, რომლებიც ასტიმულირებენ ამოხველებას. მათ შორის გამოყოფენ რეფლექტორულად და რეზორბციულად მოქმედ პრეპარატებს. რეფლექტორულად მოქმედი პრეპარატებს მიეკუთვნება ალთეს, თერმოფსისის, ტერპიჰგიდრატის, ეთერზეთების და სხვა პრეპარატები. ვინაიდან მათი მოქმედება ხანმოკლეა, ხოლო ერთჯერადი დოზის გაზრდა იწვევს გულისრევა-ღებინებას, აუცილებელია მათი მცირე დოზებით ხშირი მიღება (ყოველ 2-4 სთ).

რეზორბციული მოქმედების პრეპარატებია: ნატრიუმის და კალიუმის იოდიდი, ამონიუმის ქლორიდი, ნატრიუმის ჰიდროკარბონატი და სხვა მარილოვანი ხსნარები, რომლებიც, შეიწოვებიან კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში, გამოიყოფიან ბრონქების ლორწოვანით, ამით ზრდიან ბრონქულ სეკრეციას, ათხელებენ ნახველს და აიოლებენ ამოხველებას.

II ჯგუფი  მუკოლიტური (ან სეკრეტოლიტური) პრეპარატები, რომლებიც მოქმედებენ ბრონქული სეკრეტის გელ-ფაზაზე, ათხელებენ ნახველს, ისე რომ მისი რაოდენობა არ იზრდება, ესენია: პროტეოლიზური ფერმენტები, აცეტილცისტეინი, ბრომგექსინი, ამბროქსოლი. მათი მოქმედების მექანიზმი განსხვავებულია და, შესაბამისად, ეფექტურობაც სხვადასხვაა.

ახალი თაობის მუკოლიტურ პრეპარატებს მიეკუთვნება მუკორეგულატორები, ალკალოიდ ვიზინის წარმონაქმნები: ბრომგექსინი და ამბროქსოლი. ამბროქსოლი ბრომგექსინის მეტაბოლიტია უფრო ძლიერი ამოსახველებელი ეფექტით. მათი მნიშვნელოვანი თვისებაა ფილტვებში სურფაქტანტის შემცველობის მომატება, მისი დაშლის ბლოკირებითა და II ტიპის ალვეოლარულ პნევმოცისტებში მისი სინთეზისა და სეკრეციის გაძლიერებით. ამბროქსოლი მოქმედებს რა დადებითად სურფაქტანტზე, ზრდის მუკოცილიარულ ტრანსპორტს და გლიკოპროტეიდების სეკრეციის გაძლიერებასთან ერთად (მუკოკინეტიკური მოქმედება), იძლევა გამოხატულ ამოსახველებელ ეფექტს.

ამოსახველებელი საშუალებების დანიშვნისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს სასუნთქი სისტემის დაზიანების ხასიათი და ბავშვის ასაკი. რადგან 3 წლამდე ასაკის ბავშვებისათვის დამახასიათებელია ლორწოვანის ჰიპერპროდუქცია და წებოვანების მატება, ბრონქების ლორწოვანის შეშუპებით. Uუფროსი ასაკის ბავშვებში კი ბრონქოობსტრუქციული სინდრომის პათოგენეზში ჭარბობს ბრონქოსპაზმი ლორწოს წებოვნების მატებასთან ერთად ^3,5.

თუმცა ამოსახველებელ საშუალებათა შერჩევა უნდა იყოს ინდივიდუალური, ნათელია რომ ბავშვებში, განსაკუთრებით უმცროს ასაკში უფრო გამართლებულად გამოიყურება მუკოლიტიკების გამოყენება, რომელთაგან მაღალი თერაპიული ეფექტით გამოირჩევა ჰალიქსოლი. სხვა ჯგუფის ამოსახველებელი საშუალებებისაგან განსხვავებით ჰალიქსოლი წარმატებით გამოიყენება სპასტიური სინდრომით მიმდინარე სასუნთქი სისტემის მწვავე და ქრონიკული ანთებითი დაავადებების დაავადებების დროს, ხელს უწყობს სურფაქტანტის სინთეზს და შეთავსებადია ანტიბიოტიკებთან.

შრომის მიზანი: პრეპარატ ჰალიქსოლის ეფექტურობის შეფასება ბრონქიტებისა და ბრონქოპნევმონიების დროს ბავშვებში.

მასალა და მეთოდები: შესწავლილია თსსუ პედიატრიული კლინიკის თერაპიულ განყოფილებაში ჰოსპიტალიზებული 1-დან 5 წლამდე ასაკის ბრონქიტებით დაავადებული 63 ბავშვი და ბრონქოპნევმონიით დაავადებული 39 პაციენტი. მკურნალობის კომპლექსში გამოყენებული იყო ჰალიქსოლი (უნგრული ფარმაცევტული ფირმა ,,ეგისი"), რომელიც ინიშნება ნებისმიერ ასაკში შემდეგი დოზირებით: 0-დან 2 წლამდე 2,5 მლ სიროფი 2-ჯერ დღეში; 2-დან 5 წლამდე 2,5 მლ სიროფი 3-ჯერ დღეში; 5-დან 12 წლამდე 5 მლ 2-3-ჯერ დღეში. 12 წლიდან 10 მლ 3-ჯერ დღეში ჭამის შემდეგ. მკურნალობის კურსი შეადგენს 10-14 დღეს.

ბრონქიტებით დაავადებული 63 ბავშვიდან მწვავე მარტივი ბრონქიტი აღენიშნა 42-ს, მწვავე ობსტრუქციული ბრონქიტი  21-ს, მწვავე კეროვანი ბრონქოპნევმონია გამოვლინდა 39 შემთხვევაში.

მკურნალობის ეფექტურობის შესაფასებლად ბრონქიტებით დაავადებულები დაიყო ორ ჯგუფად:

I ჯგუფი 33 დაავადებული ბავშვი (საკონტროლო, 23 მარტივი და 10 ობსტრუქციული ბრონქიტი) - სადაც მკურნალობის კომპლექსში დანიშნული იყო ხველის მასტიმულირებელი საშუალებები მუკალტინი, კალიუმის იოდიდი.

II ჯგუფი 30 ავადმყოფი (ძირითადი, 19 მარტივი და 11 ობსტრუქციული ბრონქიტი)  სადაც კომპლექსურ მკურნალობაში ჩართული იყო ჰალიქსოლი. მკურნალობის კურსი შეადგენდა 10-14 დღეს.

ბრონქოპნევმონიით შეპყრობილი ბავშვები ასევე დაიყო ორ ჯგუფად:

22 დაავადებული (საკონტროლო) - სადაც მკურნალობის კომპლექსში გამოყენებული იყო ხველის მასტიმულირებელი საშუალებები.

17 ავადმყოფი (ძირითადი)  სადაც კომპლექსურ მკურნალობაში ჩართული იყო ჰალიქსოლი. მკურნალობის კურსი შეადგენდა 10-14 დღეს.

დაავადების მიმდინარეობის დინამიკა შეისწავლებოდა სამჯერადად: მკურნალობამდე და მკურნალობის დაწყებიდან ერთი კვირისა და 2კვირის შემდეგ.

ფასდებოდა პროდუქტიული ხველის გამოჩენის ვადა, მისი ინტენსივობა და გამოჯანმრთელების ვადა. Aასევე ნახველის წებოვანება.

მკურნალობის ეფექტურობა შეფასდა კლინიკური და პარაკლინიკური მონაცემების საფუძველზე: ჰაბიტუს-ი, ინტოქსიკაცია, ციანოზის ინტენსივობა და გავრცელება, ქოშინი, სუნთქვაში დამხმარე კუნთების მონაწილეობა, ხველის ტიპი, ინტენსივობა და ხანგრძლივობა, სუნთქვის უკმარისობის ხარისხი, ფილტვების პერკუტორული და აუსკულტაციური მონაცემების დინამიკა, სისხლის საერთო ანალიზი, გულმკერდის რენტგენოგრამა, იმუნური სტატუსი: პერიფერიული სისხლის T-ლიმფოციტები და მისი სუბპოპულაციები შეისწავლებოდა მონოკლონური ანტისხეულებით (ჩD3, ჩD4, ჩD8), B-ლიმფოციტების პროცენტული შემცველობა - ცხვრის ერითროციტებთან კომპლემენტური როზეტკების წარმოქმნის მეთოდით. სისხლის შრატში G, A, M იმუნოლოგიები  მანჩინის რადიალური იმუნოდიფუზიის მეთოდით.

გამოკვლევის შედეგები და მათი განხილვა: მწვავე ბრონქიტი უმრავლეს შემთხვევაში წარმოადგენდა მწვავე რესპირატორულ-ვირუსული ინფექციის ან ვირუსულ-ბაქტერიული ინფექციის გამოვლინებას ანდა გართულებას. დაავადების წამყვანი კლინიკური სიმპტომები იყო ბრონქების ლორწოვანი გარსის დაზიანების ნიშნები. ავადმყოფთა მესამედს აღენიშნებოდა ბრონქოობსტრუქციული სინდრომის კლინიკური ნიშნები, ორ შემთხვევაში რესტრიქციული სინდრომი დაკავშირებული იყო თიმომეგალიასთან.

მწვავე მარტივი ბრონქიტი 25 (59,5%) ავადმყოფს დაეწყო სუბფებრილიტეტით, რომელიც გაგრძელდა 2-3 დღე, ზოგადი მდგომარეობა იყო დამაკმაყოფილებელი. ხველა იყო მშრალი, რომელიც 17 (40,5%) შემთხვევაში ატარებდა შემაწუხებელ ხასიათს, ფილტვების პერკუსიით აღინიშნებოდა ნათელი ხმა, აუსკულტაციით ორივე მხარეს 29 (69%) ბავშვს მშრალი, 12 (28,5%) ავადმყოფს მსხვილი და საშულაო ბუშტუკოვანი სველი ხიხინი. 5 (11,9%) შემთხვევაში გაფანტული წვრილბუშტუკოვანი სველი ხიხინი.

მწვავე ობსტრუქციული ბრონქიტის დროს კლინიკურად გამოხატული იყო ქოშინი, სუნთქვა 72-86 წუთში, სუნთქვაში დამხმარე კუნთების მონაწილეობით, ცხვირის ნესტოების ბერვა, გაძნელებული ამოსუნთქვით, ზოგჯერ მსტვინავი (5 ავადმყოფი), 11 (52,4%) შემთხვევაში პერიორალური ციანოზი, სუნთქვის უკმარობის I და II მეორე ხარისხი. ყველა შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა მშრალ ხველას, 7 (33%) შემთხვევაში სპასტიური აბერტონით, 3-შემთხვევაში ხველას ახლდა ღებინება. ფილტვების პერკუსიით დიფუზურად კოლოფისებური ხმიანობა, აუსკულტაციით გაგრძელებული მსტვინავი ამოსუნთქვის ფონზე, მასიური წვრილბუშტუკოვანი, ასევე საშუალო და მსხვილ ბუშტუკოვანი სველი ხიხინი. 4-ავადმყოფს ჰქონდა ჰეპატომეგალია. გულმკერდის რენტგენოგრამაზე აღინიშნებოდა ბრონქ-სისხლძარღვოვანი სურათის გაძლიერება. სისხლში გამოიხატა ზომიერი ლეიკოციტოზი, ედს-ის მცირეოდენი აჩქარება.

მწვავე კეროვანი ბრონქოპნევმონიით დაავადებულ ყველა ავადმყოფს აღენიშნებოდა კლასიკური რესპირატორული სინდრომი, რომელიც ხასიათდებოდა ქოშინით (ღ-42-58წთ), ციანოზით, ხველაში დამხმარე კუნთების მონაწილეობით, გულმკერდის ყაფაზის ჩაზნექვით, მუდმივი ხველით, 45% (17) შემთხვევაში მშრალი, 55% (21)-ში ზომიერი რაოდენობის ლორწოვანი ნახველით. ფილტვის პერკუსიით ხმის შემოკლება ლოკალურად, აუსკულტაციით აქვე ბრონქული სუნთქვა 6 (15,4%) შემთხვევაში, შესუსტებული - 10 (25,6%) პაციენტთან, დანარჩენთან 5 (12,8%) კრეპიტაცია. გულმკერდის რენტგენოგრამაზე აღინიშნებოდა ჰომოგენური კეროვანი ჩრდილები, სისხლში ზომიერი ლეიკოციტოზი მარცხნივ გადახრით, ედს-ის აჩქარება (19-22 მმ/სთ).

მწვავე მარტივი ბრონქიტით დაავადებულ ყველა ბავშვს მკურნალობის კომპლექსში ჰალიქსოლის ჩართვისას აღენიშნებოდა კარგი კლინიკური ეფექტი. მწვავე ბრონქიტის დროს ჰალიქსოლის დანიშვნის მეორე დღიდან ხველა ხდებოდა პროდუქტიული, მკურნალობის მესამე დღეს ხველის ინტენსივობა მცირდებოდა და ქრებოდა პრეპარატის მიღებიდან მე-4-5 დღეს. მწვავე ბრონქიტის დროს ჰალიქსოლის გამოყენების შედარებითმა დახასიათებამ ჩვენს კლინიკაში ფართოდ გამოყენებულ მუკალტინთან შედარებით გვიჩვენა ჰალიქსოლის უფრო მაღალი თერაპიული ეფექტი.

მწვავე ობსტრუქციული ბრონქიტის დროს ხველის კუპირება (94%) პრაქტიკულად მოხდა მკურნალობის კომპლექსში ჰალიქსოლის დანიშვნიდან მე-7-8 დღეს, ქოშინი მოეხსნა ავადმყოფთა 94%-ს, 9 (81,8%) ავადმყოფთან ხიხინი აღარ მოისმინებოდა, დანარჩენებთან ხიხინის რაოდენობა შემცირდა. მაშინ როცა ავადმყოფთა I ჯგუფში დადებითი დინამიკა კონსტანტირებული იყო მე-9-10 დღეს, ხველა მოეხსნა ავადმყოფთა 2/3-ს (72%), ქოშინი - 85%-ს, ხიხინი კვლავ უგრძელდებოდა 4(40%) ავადმყოფს (დიაგრამა #1).

მწვავე კეროვანი ბრონქოპნევმონიით დაავადებულ ბავშვებში კომპლექსური მკურნალობაში პრეპარატ ჰალიქსოლის ჩართვიდან ერთი კვირის შემდეგ 11 (64,7%) პაციენტს აღენიშნებოდა დადებითი დინამიკა: ნახველის რაოდენობა შეუმცირდა 9 (53%) ავადმყოფს, ხველის ინტენსივობა შეუსუსტდა 10 (58%)-ს, ხველა ღამის პერიოდში შეუწყდა 7 (41%)-ს. 3-ავადმყოფს აუსკულტაციით სველი ხიხინი, რომელიც მანამდე ატარებდა მუდმივ ხასიათს, გაუქრა. III-IV კვირიდან სრული გამოჯანმრთელება აღენიშნა 12 (70,6%) პაციენტს. 5 (29,4%) ავადმყოფთან ლოკალური სიმპტომატიკა მთლიანად იქნა კუპირებული.

დიაგრამა #1.

თავფურცელი